Poznańskie Konwersatorium Religioznawcze, Polskie Towarzystwo Religioznawcze, Katedra Religioznawstwa i Badań Porównawczych oraz Koło Psychologii Religii zapraszają na cykliczną konferencję naukową, poświęconą zagadnieniom religioznawczym.

Tematem tegorocznego spotkania naukowego jest zło, ujęte w interdyscyplinarnych aspektach. Głównym celem wydarzenia jest zaprezentowanie referatów z różnych obszarów badawczych oraz wymiana doświadczeń w środowisku badaczy zajmujących się problemami religioznawczymi.

Zło jest jedną z centralnych kategorii uniwersalnego doświadczenia religijnego i kulturowego. W religiach monoteistycznych synonimem zła jest grzech, podczas gdy w religiach Dalekiego Wschodu źródłem zła jest niewiedza. Trudno bez zła wyobrazić sobie historię idei religijnych czy świętych tekstów wielkich religii. Wygnanie człowieka z Eden, konfrontacja Siddha Gautamy z cierpieniem, Księga Hioba, Bhagavad-Gita i większość, jeśli nie wszystkie przekazy religijne, odwołują się do różnie pojmowanego doświadczenia zła.

Cierpienie było problemem doktrynalnym dla św. Augustyna, a doświadczenia zła przejmującym i najważniejszym dla wielu historycznych i współczesnych kultów gnostyckich. Inaczej zło odbierają tradycyjne kulty szamanistyczne czy politeistyczne, obecne także i w dzisiejszych kulturach (kulty karaibskie, polinezyjskie itd.). Zło dla wielu ludzi pozostawało realnie obecne w historii ludzkości w postaci zarówna zła moralnego (przemoc, wojny, prześladowania itd.), jak i zła naturalnego (kataklizmy, choroby itd.)

Zło było i jest w religiach dla wielu wyznawców żywą realnością osobową, przedstawioną w kościołach i kulturach w różny sposób: Szatan w religiach monoteistycznych, Aryman w zaratusztrianizmie, Mara w religiach dalekiego wschodu itd. Zbuntowany anioł, kusiciel człowieka, sprawca grzechu i zagubienia jest powszechną figurą mające swoje liczne przedstawienia także w sztuce i literaturze.

Archetypem przezwyciężającym zło jest uniwersalnie rozumiana „ofiara”. Prawie wszystkie religie akceptowały; jeśli nie żądały, jakiejś formy oczyszczenia się ze zła. Bogactwo rytuałów religijnych wskazuje na ten trop; wiele jednak z nich także jest punktem wyjścia do dyskusji o złu (ofiary z ludzi, czy ofiary ze zwierząt). Z perspektywy antropologicznej i mitycznej zło jest często rodzajem kary nałożonej na pychę ludzką, jednak nie tylko istoty ludzkie je odczuwają. Wydaje się, że zło należy też do doświadczenia bogów i istot ponadludzkich (demonologia, złe byty itd.).

Następnie, patrząc przez pryzmat epoki Oświecenia, zło jest jakimś, relatywnym rodzajem doświadczenia ludzkiego i historycznego. Optymistyczni historiozofowie sądzili, że zło zaniknie bądź zmniejszy się wraz z postępem moralnym ludzkości. Jednak wielkie dramaty historii XX i XXI wieku (współczesne konflikty i ludobójstwa, terroryzm, obozy śmierci) nie wskazują na to, żeby zło miało szybko zniknąć z panoramy ludzkiej egzystencji. Sądzimy zatem, że warto zło włączyć do interdyscyplinarnej refleksji nad religiami. Zapraszamy do ważnej refleksji nad tym, czym było i jest zło zarówno w perspektywie przeszłości, jak i teraźniejszej kondycji religii we współczesnym świecie?